افعال زبان ترکی استانبولی

یادگیری افعال در آموزش زبان ترکی استانبولی اهمیت ویژه ای دارد. شما می توانید با یادگیریافعال زبان ترکی استانبولی اسپیکینگ خود را تقویت کنید و روند آموزش را سریع تر طی کنید.

بعضی از افعال زبان ترکی استانبولی عبارتند از:

 yapmak –   انجام دادن، ساختن

gitmek –   رفتن

gelmek –   آمدن

istemek –   خواستن

etmek –   کردن

almak –   گرفتن

vermek –  دادن

görmek –   دیدن

sevmek –   دوست داشتن

konuşmak –   صحبت کردن

yemek –   خوردن

anlamak –   فهمیدن

çalışmak –   کار کردن

düşünmek –   فکر کردن

gelmek –   رسیدن

kalmak –   ماندن

öğrenmek –   یادگرفتن

uyumak –   خوابیدن

 yürümek –   راه رفتن

bilmek –   دانستن

olmak –   شدن

soru sormak –   پرسیدن

beklemek –   منتظر ماندن

seyahat etmek –   سفر کردن

البته میتوان برای هر شخص و شرایط دیگری از افعال مختلف استفاده کرد.

افعال در زبان ترکی مشخصه های متفاوتی با زبان فارسی دارند. ساختار افعال در زبان ترکی به صورت زیر می باشد. به همین دلیل هم یادگیری گرامر زبان ترکی استانبولی اهمیت بالایی در آموزش این زبان دارد.

مصدر

 زبان فارسی ساختن مصدر بسیار ساده است و تنها با افزودن –َ دن/تن به ریشه فعل، ما مصدر خواهیم داشت، برای مثال خوردن، نوشتن. همین اتفاق برای زبان ترکی نیز می افتد که با افزودن پسوند –mek/-mak شکل مصدر ساخته میشود. به مثال های زیر توجه نمایید:

Uyumak = uyu + mak  خوابیدن

 Bilmek = bil + mek دانستن

حال برا آنکه یک فعل را در حالت امری داشته باشیم، تنها باید شکل مصدری فعل را بدون پسوند بسازیم. به این صورت که اگر از مصدر فعل پسوند –mek و –mak را حذف نماییم فعل امری خواهد شد. همچنین با حذف k-  از انتهای کلمه، فعل امر منفی بدست می آید، برای مثال:

Gelmek آمدن

Gel (بیا) gelme (نیا)

Bakmak (نگاه کردن)

Bak (نگاه کن) / bakma (نگاه نکن)

منفی کردن افعال

در زبان ترکی منفی کردن افعال نیز به راحتی انجام پذیر است. به این صورت که با اضافه نمودن پسوند –me/ -ma  به ریشه فعل ما آن فعل را از مثبت به منفی تغییر داده ایم، بطور مثال خواهیم داشت:

Gelmek (آمدن)

Gel-  (ریشه فعل آمدن است)

Gel + me = gelme

Gelme + mek = gelmemek (نیامدن)

Yorulmark  (خسته شدن)

Yorul + ma + mak  (خسته نشدن)

فعل «بودن»

فعل بودن در زبان ترکی خاص می باشد که به آن فعل ناقص defective verb نیز اطلاق می گردد. به عبارتی دیگر این کلمه تنها فعل بی‌قاعده در زبان ترکی می باشد و با دیگر افعال متمایز است. فعل مورد نظر در زمانی به کار گرفته می شود که نشان دهنده حالت چیزی/کسی باشد، برای مثال «خانه بزرگ است» و «سفر کوتاه بود». این فعل در زبان ترکی به اصطلاح فعل Imek می باشد که در واقع ناقص بشمار می آید؛ یعنی به این صورت بکار می رود که، کلمه ای جدا نیست و به حالت پسوند صرف می شود و به واژگان متصل می گردد. ریشه این فعل (i-) از آن جهت که با چهار صورت اصلی i و I  و u و ü تطابق آوایی دارد، به عبارتی به آن ها نیز تبدیل می‌شود.

افعال گذرا و ناگذرا

افعال گذرا  در بین افعال زبان ترکی استانبولی، در واقع افعالی هستند که در کنار فاعل، برای کامل بودن مفعول را نیز نیاز دارند، برای مثال خوردن. حال افعال ناگذر افعالی هستند که فقط با یک فاعل کامل می شوند، مثل آمدن. در این زبان به سادگی می‌توان با اضافه نمودن میانوند t به فعل ناگذر آن را به فعل گذرا بدل نمود، مانند:

Anlamak (فهمیدن)

Anlatmak (فهماندن)

Başlamak (شروع شدن)

Başlatmak (شروع کردن)

در ادامه برخی دیگر از افعال هستند که با اضافه شدن یک سری پسوند دیگر از ناگذر به گذرا بدل می گردند. پسوندهایی نظیر dir/-dır/-dur/-dür/-tir/-tır/-tur/-tür، باهم نمونه هایی را می بینیم:

Açmak (باز کردن)

Açtırmak (باز شدن توسط کسی)

Kanmak (گول خوردن)

Kandırmak (گول زدن)

همچنین دیگر پسوندهای نیز وجود دارند که این عملیات را انجام میدهند، همچون -ir/-ır/-ur/-ür/-er/-ar، برای مثال:

Içmek (نوشیدن)

Içirmek (نوشاندن)

Düşmek (افتادن)

Düşürmek (انداختن)

اما برخی افعال را نیز داریم که دو حالت گذرا و ناگذرشان با یکدیگر متفاوت بوده و آنان هم استثنا بشمار می روند، به عنوان مثال:

Gelmek (آمدن)

Getirmek (آوردن)

Gitmek (رفتن)

Götürmek (بردن)

دیگر پسوندهایی که این عملیات تبدیل ناگذر به گذرا را انجام میدهند -it/-ıt/-ut/-üt می باشند، مثلا:

Korkmak (ترسیدن)

Korkutmak (ترساندن)

در آخر برخی دیگر از افعال هستند که با تغییر حالتشان از ناگذر به گذرا معنای متفاوتی به خود می گیرند، به عنوان مثال خواهیم داشت:

Kaçmak (فرار کردن)

Kaçırmak (از دست دادن)

Almak (گرفتن، خریدن)

Aldırmak (اهمیت دادن)

 فعل وجهی توانستن

در زبان مورد نظر ما، وجه توانستن با پسوندهای abil/ebil بدست می آید. که انتخاب هر کدام از این پسوندها با توجه به آخرین حرف صدادار بن فعل، می باشد. باید گفت کارایی اصلی این وجه در هر زمان حال ساده می باشد، ولی بطور کلی در هر زمانی به کار گرفته می‌شود.

حالت مثبت فعل وجهی توانستن

برای این کار در اولین اقدام باید بن فعل را بنویسیم. پس از آن با توجه به این موضوع که آخرین حرف صدادار آن بن فعل چیست، یکی از پسوندهای ساختن فعل وجهی توانستن را برمیگزینیم. برای این کار باید توجه داشت که اگر آخرین حرف صدادار به a/ı/o/u ختم می شد از پسوند abil– و اگر به  e/i/ö/ü ختم می شد از پسوند ebil– باید استفاده کرد. در حالتی که دو حرف صدادار در کنار یکدیگر و در آخر بن فعا قرار داشتند، یک y میانجی بین آنان قرار می گیرد و پس از آن پسوند زمان و شناسه اضافه می گردد. برای مثال خواهیم داشت:

Sen yazabilirsin (تو می‌توانی بنویسی)

حالت منفی فعل وجهی توانستن

برای اقدام به منفی کردن فعل وجه توانستن، باید a/e را قبل از پسوندهایی که به منفی کردن فعل میپردازند یعنی ma/me قرار دهیم و در نهایت آن را به بن فعل متصل کنیم. برگزیدن هر کدام از این پسوندها نیز مانند بخش قبل به آخرین حرف صدادار وابسته می باشد. در صورتی که آخرین حرف صدادار a/ı/o/u بوداز پسوند ama– و اگر e/i/ö/ü بود از پسوند eme– بهره می بریم. و باز هم برای جلوگیری از پشت سرهم قرار گرفتن دو حرف صدادار، یک y میانجی در بین پسوند و بن قرار خواهد گرفت و در نهایت پسوند زمان و شناسه به بن فعل اضافه خواهد گشت. به عنوان مثال:

Sen yazamazsin (تو نمی‌توانی بنویسی)